Op Facebook trof ik afgelopen week het bericht over de tijdelijke tentoonstelling “Echo van de strijd om Indonesië”. In deze tentoonstelling is het fotograaf Suzanne Liem, die met haar foto’s op een indringende wijze een persoonlijk beeld geeft van de onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië.

Door persoonlijke verhalen verweven met dit beladen verleden – voor velen ‘een vergeten oorlog’ – laat ze het verleden weer tot leven komen.

Ik besloot een kijkje te nemen op Bronbeek. Het deed me veel, daar ik het verhaal van mijn vader, oud-KNIL militair weer tot leven zag komen. Een verhaal waarover hij helaas niets vertelde. Hooguit in flarden of door nachtmerries erover sprak.

Nu ik hier op Bronbeek loop, kwamen gedachten naar boven van hoe graag ik met hem hier gelopen had.

Even zie ik ook Westerling hier. Wat had ik graag geweten wat er indertijd in hem omging; had hij nu in opdracht van onze overheid gekregen of gehandeld of op eigen houtje?

Vanuit één van de flarden van Jac Algra, mijn vader herinner ik me nog als de dag van gisteren dat hij een hekel had aan de partij van het gebroken geweertje.

Orde, recht en veiligheid

Hij belandde al in 1938 in Bandoeng en toen de oorlog uitbrak, was het over met zijn missie van ‘orde, recht en veiligheid’. Hij werd gevangengenomen. Kwam in het kamp Tjimahi-4 terecht, vervolgens via een hellship in de Indische Oceaan, opgepikt door een Japans vrachtschip en vervoerd naar Changi (Singapore) en vervolgens ingezet als krijgsgevangene aan de Birma-Siam Spoorweg.

Onlangs kreeg ik – omdat ik zijn militaire onderscheidingen had aangevraagd – duplicaat onderscheidingen plus zijn voorlopige stamboekgegevens over nagenoeg die gehele tijd.

Ik lees nu dat hij vanwege dysenterie in 1945 op buitengewoon verlof naar Nederland ging, hier herstelde. Echter de plicht riep en toen Nederland propageerde “Indië vrij” – het Indische volk, vrij van Japanners – vertrok hij weer naar “Ons Indië”, iets waarin hij waarschijnlijk sterk geloofd heeft.

De echo van de strijd, in zijn hoofd

De echo van de strijd moet voor hem lang in zijn hoofd afgespeeld hebben. Hij werd naar alle waarschijnlijkheid getraind op Thailand voor de Gadja Merah in een strijd op Palembang en Bali en raakte niets vermoedend verwikkeld in de Onafhankelijkheidsoorlog.

Ik weet me te herinneren dat nadat de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki geworpen waren, hij ‘zijn vrijheid’ tegemoet liep, maar bijna gedood werd door een Pemoeda en uitgerekend gered werd door een Japanse kampbewaker. Hij begreep niets meer van de wereld waarin hij terechtgekomen was!

En zo moet die echo van de strijd voor hem hebben doorgewerkt; Nederland wilde niet instemmen met de Onafhankelijkheidsverklaring van Soekarno, zette zijn oorlogsvrijwilligers en KNIL-militairen in om de kolonie te kunnen behouden en aan de andere kant streden Nationalisten al reeds lang voor Onafhankelijkheid.

Een strijd van paradoxen!

De echo van de strijd klonk al vóórdat de Tweede Wereldoorlog in Zuid-Oost Azië een feit was.

Ad Mommersteeg – Father Mom – vertrok in 1938 vanuit Antwerpen naar Batavia – Nederlands-Indië. Hij was een SVD-priester, die terecht kwam op Flores. Uitgerekend daar trof hij in hetzelfde jaar Soekarno in ballingschap en wel in Ende.

Twee jaar geleden las ik in artikelen van de Jakarta Post dat mijn peetoom geloofde in zijn mensen in So’A, zich inzette voor een maakbare wereld en zeer gecharmeerd was van Soekarno’s onafhankelijkheidsstreven.  Hij raakte bevriend met hem en werkte vanuit de SVD samen met hem aan de Pancasila. Dit dus nog vóórdat WOII uitbrak.

Vorig jaar was ik op Flores en ook in één van de kloosters op Ende, waar Soekarno een werkkamer had. Eén van de boeken die hijzelf geschreven had, heette ‘Revolusi’. Wat was ik de taal graag machtig geweest, hoe het voor Soekarno geweest moet zijn die reeds lang bestaande echo in de strijd.

Een worsteling van de strijd

Het moet voor Jac Algra mijn vader, Ad Mommersteeg mijn peetoom, Soekarno maar ook voor Westerling niet alleen een echo geweest zijn, maar ook een worsteling van de strijd: allen strevend naar eigenheid, zelfbestuur en zelfs onafhankelijkheid.

En hoe vreemd het wellicht ook klinkt, was het dat dus naar alle waarschijnlijkheid ook voor Japan, die vóórdat de Tweede Wereldoorlog aldaar uitbrak streefde naar de Groot-Oost Aziatische Welvaartssfeer met als doel het unificeren van de volkeren in Oost-Azië en ze te bevrijden van het Westers kolonialisme onder leiding van het Japanse Keizerrijk.

Anderzijds was het de VS die de rust wilde herstellen in Azië als werelddeel, ervoor wilde zorgen dat de spanning tussen de VS en Rusland verminderde, atoombommen wierp op Hirosjima en Nagasaki en onder invloed van de VN ervoor zorgde dat Nederland na de capitulatie van Japan op 27 december 1949 de Soevereiniteitsoverdracht in Amsterdam ondertekende, waardoor er een einde kwam aan de koloniale oorlog.

Ook in Japan, de VS, Indonesië en zelfs Nederland klonk de echo van de strijd in de vorm van een strijd van en in paradoxen door.

Ik wandelde naar buiten, nam nog even plaats naast de KNIL-militair vóór het museum Bronbeek, dacht aan mijn vader en mijn peetoom… de tijd heelt alle wonden…